دهه نود؛ دهه بندها - وبلاگ رضا

به گزارش وبلاگ رضا، وب سایت موسیقی ما: مدتی است که شاهد ظهور و فعالیت گروه هایی در موسیقی پاپ هستیم که پسوند بند دارند. بند در زبان انگلیسی چند معنی دارد که یکی از آنها گروه موسیقی است. انتشار آثار این بندها از آن جایی که جالب شده که تا چند سال پیش اغلب فعالیت ها در موسیقی پاپ انفرادی و با موضوع صرفاً یک نفر یا یک خواننده بود. همچنین گروه های موسیقی به غیر از دو سه مورد خاص در موسیقی پاپ ایران آنچنان مورد توجه قرار نمی گرفتند.

ولی از اواخر دهه هشتاد و خصوصاً طی شش سالی که از دهه نود می گذرد شاهد شکل گیری و رشد و شهرت چشمگیر بندهای پاپ هستیم. بندهایی که این روزها بعضی از آنها پیروز به برگزاری کنسرت های متعدد هم می شوند. به همین بهانه در قالب یک گزارش، مروری بر فعالیت بندهای شاخص چند سال اخیر پاپ داشته ایم. در این بین سراغ چند تعریف جهانی از مقوله بند هم رفتیم و نگاهی هم به گذشته داشتیم. این گزارش را تا سرانجام بخوانید:

نقبی به گذشته

اواخر دهه هفتاد بود که گروه آریان در موسیقی پاپ ایران معرفی و به سرعت مطرح شد. پیروزیت و مدل کارهای این گروه باعث شد تا به الگویی برای جوانان دیگر تبدیل شوند و ظرف مدت کوتاهی چند گروه دیگر آثارشان را در بازار موسیقی منتشر نمایند. گروه هایی نظیر گپ و ایساتیس که به توفیق چندانی دست پیدا نکردند اما در همان مقطع گروه پسران آفتاب توانست بازخورد خوبی از مخاطبان دریافت کند. آنها علاوه بر انتشار شش آلبوم تا اواخر دهه هشتاد فعالیت داشتند و چند اجرای محدود هم برگزار کردند ولی همانند قاعده تمامی فعالیت های گروهی در موسیقی ایران، محکوم به فروپاشی شدند. گروه واران که با چهره هایی نظیر سیروان خسروی و نیما رمضان همکاری می کرد نیز مدتی مورد توجه نهاده شد.

در دوره ای که هنوز آریان هواداران زیادی داشت و پسران آفتاب و چند گروه دیگر هم مشغول انتشار آثارشان بودند، مخاطبان موسیقی پاپ داخل کشور برای اولین بار به شکل جدی و متمرکز با مفهوم بَند آشنا شدند. اواخر سال 85 بود که موزیک ویدئویی از سه جوان با کت های چرمی که در یک قایق نشسته بودند و پارو می زدند منتشر شد. سه جوانی که نام دقیقشان را کمتر کسی می دانست اما عنوان گروهشان سون بند بود.

آرش قنادی، امیر قنادی و کیارش پوزشی از سال 76 با هم بودند و گروه سون تشکیل شده بود اما با موزیک ویدئوی با تو می مونم توانستند صدای خود را به گوش مخاطب های زیادی برسانند و در عین حال برای اولین بار مفهوم بند را در موسیقی پاپ رسمی همه گیر نمایند. هرچند که در پوسترهای آثار گروه آریان هم گاهی از واژه بند استفاده می شد ولی در میان عموم مردم با عنوان آریان بند شهرت نداشتند. پس از سون بند هم رفته رفته این مفهوم همه گیرتر شد ولی در عین حال هنوز هم بودند جوانانی که گرد هم می آمدند و کارهای موسیقی خود را در قالب گروه منتشر می کردند.

موج بندها

دهه نود را باید دهه بندها نام گذاری کرد. این موج گسترده حتی به موسیقی تلفیقی هم نفوذ کرد و طی شش سال اخیر شاهد انتشار آثار و برگزاری کنسرت های دارکوب، پالت بند، دال بند، کامنت بند، کاکوبند، چارتار و چندین و چند بند کوچک و کمتر شناخته شده تا امروز هستیم. اما از شهریور 1390 تا امروز ده ها گروه غالباً دو یا سه نفره در موسیقی پاپ تشکیل شده که همگی پسوند بند دارند. بد نیست پیش از مروری بر فعالیت های آنها نگاهی کوتاه به مقوله بند در موسیقی پاپ جهان داشته باشیم.

یک مورد خاص

براساس تعریف جهانی، گروه موسیقی به مجموعه ای از افراد اطلاق می گردد که در کنار هم ساز می زنند یا در کنار هم می خوانند یا هر دو کار را انجام می دهند و به گروه های موسیقی راک و پاپ به جای آنسامبل، بند می گویند. همچنین براساس تعاریفی که از بندهای پاپ یا راک وجود دارد، گروه های دو نفره از موارد نادر هستند. معمولاً در گروه های جهان دو یا چند نفری که به عنوان بند معرفی می شوند همگی با هم کارهای گروه را انجام می دهند و روی صحنه هم می روند. روال معمول در گروه های دو نفره این است که سازبندی آنها از وکال، گیتاربیس و درامز یا سازهای کوبه ای تشکیل شده است.

اما مورد خاص تر این است که در ایران معمولاً بندها متشکل از دو یا سه خواننده هستند و نهایتاً شعر و ملودی و تنظیم از دل همکاری همین اعضای اصلی ایجاد می گردد و روی صحنه در هر کنسرت ممکن است نوازندگان متفاوتی را ببینیم. به این ترتیب صرفاً خواننده ها تنها اعضای گروه هستند و شاید ارکستری که ثبت می نمایند هم به نام همان بند باشد ولی تغییرات زیادی به صورت معمول در بحث نوازنده های آنها رخ می دهد. در حالی که مقوله بند در موسیقی تلفیقی ما بیشتر به مقیاس جهانی نزدیک است و بندهای 4 یا 5 نفره یا بیشتری که هستند علاوه بر مقوله خوانندگی و فراوری شعر و ملودی و تنظیم، با همدیگر روی صحنه می روند.

از سال 1980 هم که مقوله سکوئنس وارد جهانی موسیقی شد تعداد گروه های دونفره پاپ یا راک در جهان افزایش پیدا کرد اما باز هم اگر گروهی دو یا سه عضو دارد همه آنها با هم روی صحنه می روند و ساز می زنند.

پازل بند

برگردیم به بحث بندهای موسیقی پاپ و از اولین بند دهه نود آغاز کنیم که از شهریور 1390 تشکیل شد و در ابتدا با ساخت آثار خواننده های مختلف به شهرت رسید. پازل بند با حضور علی رهبری و آرین بهاری تشکیل شد. این دو نفر در ماه های اول فعالیتشان نتوانستند توفیقاتی که با آهنگسازی و تنظیم هایشان کسب نموده بودند را با قطعات مستقل خودشان کسب نمایند. هم نفس اولین اثر مستقل پازل بند با صدای علی رهبری بود که اسفند 1390 منتشر شد و استقبال چندانی از آن صورت نگرفت. ولی رفته رفته این بُعد از پازل بند هم توجه مخاطبان را جلب کرد و قطعاتی نظیر بارونای نم نم و نگم برات از این دو نفر توانست بازخورد زیادی داشته باشد.

اولین کنسرت مستقل پازل بند هم تابستان سال گذشته برگزار گردید و آنها توانستند قطعات آلبوم خود به نام قایق کاغذی را در تهران روی صحنه ببرند. پازلی ها با انتخاب های هوشمندانه ای که در زمینه کارهای فیت داشتند هم توانستند میخ خودشان را محکم در بازار بکوبند و حالا از جمله بندهای مطرح بازار هستند. یکی از نکات پازل بند هم این است که در کنسرت ها آرین بهاری هم به همراه علی رهبری که خواننده است روی صحنه می رود ولی سایر نوازنده ها عضوی از این گروه محسوب نمی شوند.

هوروش بند

شاید اینکه برخلاف برخلاف بندهای پاپ خارجی در ایران، نوازنده ها عضو اصلی گروه نیستند یک نکته منفی محسوب گردد ولی اینکه اعضای بندهای پاپ ما معمولاً خودشان فراورینماینده آثارشان هستند یک نکته مثبت است. به دلیل اینکه دچار سردرگمی سلایق هنرمندان دیگر نمی شوند و در آثارشان یکدستی وجود دارد. یکی از گروه هایی که این روزها علاوه بر کارهای خودش، برای هنرمندان زیادی اثر فراوری می نماید هوروش بند است.

مسعود جهانی هسته اصلی و مغز متفکر تنظیم های هوروش بند است، مهدی دارابی هم علاوه بر خوانندگی، بیشتر ترانه ها و ملودی های هوروش را می نویسد و می سازد. این دو هنرمند طی ماه های اخیر کارهای متعددی را برای چهره هایی نظیر میثم ابراهیمی، شهاب رمضان و مسیح و آرش فراوری نموده اند. کنسرت های هوروش بند هم فقط با حضور مهدی دارابی به عنوان خواننده برگزار می گردد. حمید فریزند هم به عنوان ترانه سرا و مدیر گروه، عضو دیگری از هوروش بند است.

ماکان بند

ماکان بند تا حد زیادی از لحاظ نوع ساختار و فعالیت با گروه های پاپ خارجی مشابه است. چون علاوه بر بحث فراوری کارها که تمام بخش های آن درون گروه انجام می گردد، 4 عضو این گروه که همواره با هم هستند یعنی یاشار خسروی به عنوان تهیه نماینده هنری، امیرمیلاد نیکزاد به عنوان تنظیم نماینده و امیر مقاره و رهام هادیان به عنوان خوانندگان گروه همگی در کنسرت ها با هم روی صحنه می روند. نوازندگان دیگری هم در کنسرت های ماکان بند حضور دارند ولی در زمینه فراوری و اجرای موسیقی کارها تفکرات یاشار خسروی و امیرمیلاد نیکزاد -که رهبر ارکستر هم هست- نقش مهمی دارد. شاید همین ساختار ماکان بند باعث شد تا به مدلی در کلام برسند که ساده است و با موسیقی تا حد زیادی مدرن ترکیب و به مخاطب ارائه می گردد.

اِموبند

اِموبند یک گروه سه نفره با حضور افشین کامیار، سعید قنبرپور و میثم کمالی است که هنوز نتوانسته اند طیف بسیار گسترده ای از مخاطب را داشته باشند اما با این حال تا کنون پیروز به برگزاری چند کنسرت در تهران شده اند. در نوع معرفی اموبند به مخاطبان سعی شده از مدل گروه وان دایرکشن الهام گرفته گردد؛ گروه پنج نفره و پرطرفداری که به شکل یک گروه پاپ پسرانه در جهان مطرح شده اند. همچنین بحث ترانه سرایی، آهنگسازی و تنظیم اموبند توسط هنرمندان دیگر انجام می گردد و روی صحنه هم نوازندگان مختلفی با آنها حضور دارند و مدل کارشان تا حدی با تعاریف جهانی یک بند پاپ فاصله دارد. اموبند این روزها مشغول فراوری آثار جدیدش است و به گفته علی آقایی نسب -تهیه نماینده اموبند- آلبوم دوم این گروه هم در دست انتشار است.

ایوان بند

ایوان بند یکی از بندهای نوپا است اما طی ماه های اخیر که آثارشان از سوی شرکت آوای هنر منتشر می گردد توانسته اند به جمع محبوب ترین قطعات سایت موسیقی ما راه پیدا نمایند. در حال حاضر قطعه ماه منی از این بند که آذرماه منتشر شد پردانلودترین اثر 100 روز اخیر تماشاخانه سایت موسیقی ما است. اما ایوان بند دو عضو اصلی دارد که فواد غفاری آهنگسازی کارها را انجام می دهد و حسین شریفی هم خواننده است. آروم جونم، تو همونی، دلبسته و ای جان سایر آثار ایوان بند است که طی ماه های گذشته منتشر شده اند. در بحث ترانه و تنظیم آثار این بند حدیث دهقان و مصطفی مومنی هم در کنار آنها حضور دارند و باید دید چه زمانی ایوان می تواند آثارش را روی صحنه ببرد.

آوان بند

آوان بند برخلاف سایر بندهایی که این روزها فعالیت دارند ترکیب موسیقایی اش صد در صد پاپ نیست و آنها از سازهایی نظیر کمانچه هم در کارهایشان استفاده می نمایند. میلاد و مهرزاد عسکری خوانندگان آوان بند هستند و تنظیم کارهایشان هم توسط شعیب عرب انجام می گردد. به غیر از موسیقی، کلام این گروه هم صرفاً عاشقانه نیست و اشعار کلاسیک هم صندلی خاصی در کارهایشان دارد. به عبارت دیگر می توان تا حدودی آوان بند را هم نزدیک به کارهای تلفیقی طبقه بندی کرد اما نوع موسیقی و اجرایشان بیشتر پاپ است.

آنها اوایل دی ماه سال جاری شعر رو سر بنه به بالین را که پیش از این با صدای همایون شجریان معروف شده بود را با ملودی و تنظیم متفاوتی اجرا کردند. گنجور، لولی، آب و آتش، شوکران، سلام علیک و شاعری سایر آثار آوان بند است که از سوی شرکت آوای هنر منتشر شده است. شاید بد نباشد بدانید که بحران شباهت نام ها که چند وقتی است دامن موسیقی ایران را گرفته در بندها هم وجود دارد و در حال حاضر یک گروه دیگر به نام اَوان بند هم فعالیت دارد! که مدل آنها بیشتر ایرانی و تلفیقی است.

پایکوب بند

کوروش مهربان خواننده و آهنگسازی است که آبان سال جاری قطعه دوش را تحت عنوان پایکوب بند منتشر کرد. او در قطعه دوش سراغ تصنیف معروف علی اکبر شیدا رفته بود و آن اثر را با تنظیم الکترونیک محمدرضا چراغعلی در فضای مجازی ارائه کرد.

نوع این قطعه و خصوصاً تیزر متفاوت و تقریباً عجیبی که برایش ساخته شده بود باعث شد تا بازخوردهای گوناگونی برای این اثر به ثبت برسد ولی قطعه دوش در سایت موسیقی ما بیش از 68 هزار مرتبه دانلود شد که به عنوان اولین اثر یک بند، آمار خوبی بود. کوروش مهربان در ادامه هم قطعه یار ناز را با ترانه و موسیقی خودش و تنظیم محمدرضا چراغعلی ارائه کرد که در بخش بصری این کار دوباره به سراغ همان مدل جالب خودش که تلفیق تصاویر رئال و انیمیشن در ساخت تیزر بود رفت. کوروش مهربان هنوز گفتگوی خاصی با رسانه ها نداشته و دقیقاً معلوم نیست که او از طرح نام پایکوب بند چه منظوری دارد و چه اعضای دیگری در این بند حضور دارند. شاید هم او قصد سنت شکنی دارد و می خواهد پایکوب بند یک گروه تک نفره باشد!

ملوبند

ملوبند هم یکی دیگر از بندهای نوظهور موسیقی پاپ است. امیرحسین نامدار و امیرفرهاد دکلان خوانندگان ملوبند هستند و آثارشان با موسیقی علیرضا افشار منتشر می گردد. طی ماه های اخیر قطعات باران، آروم قلبم و ناب از ملوبند به تهیه نمایندگی ایمان موسوی در فضای مجازی ارائه شده است.

63بند

استفاده از عدد برای نام یک گروه موسیقی اتفاقی تقریباً نادر در جهان است ولی 63بند یکی از بندهای جدید و فعال پاپ است. آنها طی چند وقت اخیر قطعاتی نظیر دیدی ای دل، بیش از حد و عشق یک طرفه را منتشر نموده اند اما هنوز اثری از 63بند هیت نشده است.

دات بند

دات بند به خوانندگی شبیر عبیری و با موسیقی فرشاد بیات تا کنون قطعاتی را با اشعار شعرای سرشناس معاصر منتشر نموده است. آنها در قالب پروژه ای به نام نیمایی ها قطعه لحظه دیدار را منتشر نموده اند همچنین قطعه پرنده مردنی ست را هم با شعری از فروغ فرخزاد فراوری و عرضه کردند. در کارهای این گروه از سازهای آکوستیک و خصوصاً ارکستر زهی استفاده می گردد و مدل آثارشان پاپ بازاری نیست. نکته جالب دیگر هم در ادامه بحران اسامی در موسیقی ایران این است که غیر از دات بند گروهی هم به نام دات وجود دارد که خواننده آن شهره سلطانی است و کنسرت هم برگزار نموده است!

مسیح و آرش عدل پرور

مسیح و آرش عدل پرور دو چهره ای هستند که سال گذشته به عرصه رسمی موسیقی وارد شدند اما از چند سال قبل کارهایشان در میان مخاطبان شنیده شده بود. آنها علاوه بر خوانندگی کار آهنگسازی و ترانه سرایی را انجام می دهند و تا حدودی مدل کارشان شبیه به بندهایی است که در این گزارش به آنها اشاره کردیم. مسیح و آرش علاوه بر خوانندگی و آهنگسازی و ترانه سرایی در زمینه نوازندگی هم فعالیت دارند و احتمالاً زمانی که روی صحنه بروند در این بخش هم هنرشان را بروز خواهند داد.

گروه های با ثبات؛ بدون نام بند

اما نکته دیگری که در میان ارکسترهای چند خواننده پاپ جلب توجه می نماید این است که بعضی از این خواننده ها در چهار پنج سال اخیر ترکیب ثابتی در میان گروه های خود داشتند. حتی بخشی از کار آهنگسازی و تنظیم و نوازندگی آثارشان هم به وسیله اعضای گروه هایشان انجام می شد اما هیچگاه با عنوان بند مطرح نشدند. مثلاً بابک جهانبخش از اواخر سال 90 با ارکستری به رهبری رضا تاجبخش فعالیت داشت و این خواننده باسابقه قطعات زیادی را با تنظیم های مسعود همایونی، انوشیروان تقوی و رضا تاجبخش که در گروهش حضور داشتند منتشر کرد. خودش هم که معمولاً کار آهنگسازی قطعاتش را انجام می دهد. احسان خواجه امیری هم یکی دیگر از این چهره ها است که عمده تنظیم هایش توسط هومن نامداری انجام می شد.

هرچند که این دو هنرمند چندی پیش از هم جدا شدند اما علاوه بر نامداری، یک سری از آهنگسازی های کارهای خواجه امیری هم توسط احسان نی زن و فرشید ادهمی که عضو گروهش هستند انجام می شد. همچنین محمد علیزاده هم در این رده قرار می گیرد چون رهبر ارکسترش امیرحسین اویسی به عنوان تنظیم نماینده هم با این خواننده همکاری دارد. حامد همایون هم یکی دیگر از خوانندگانی است که بیش از نود درصد تنظیم هایش توسط سامان امامی اجرا شده است. موزیسینی که رهبر ارکستر همایون هم هست و از چند سال قبل در کنار هم فعالیت دارند. در تمام مواردی که ذکر شد بیشتر نوازندگی قطعات هم توسط اعضای ارکسترهای همین خواننده ها انجام می گردد که چنین روندی با تعریف جهانی بند همخوانی دارد اما هیچگاه آنها کارهایشان را با این پسوند عرضه نکردند.

استفاده از بند ممنوع است؟

بند یک کلمه انگلیسی است و هر آنچه که در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و دفتر موسیقی به ثبت می رسد باید فارسی باشد. اواخر دی ماه خبری در رسانه ها منتشر شد مبنی بر اینکه استفاده از کلمه بند پس از نام گروه های موسیقی ممنوع شده است. اما فرزاد طالبی، مدیر کل دفتر موسیقی، در واکنش به این خبر گفت: استفاده از کلمه بند، صرفا در لفظ است و در مجوزی که از ابتدا برای گروه هایی مثل پازل یا ماکان صادر شده هم این کلمه وجود ندارد. رویه تغییر ننموده و همه چیز براساس همان ضوابط قبل است. نام ثبت شده گروه، به عنوان مثال پازل است یا ماکان و کلمه بند در مجوزشان وجود ندارد.

در هر صورت کلمه بند در میان مخاطبان ایرانی به خوبی جا افتاده و میزان تأکید روی آن هم کمی جالب است. چون اگر نگاهی به آثار و رزومه کارهای گروه های پاپ یا راک مطرح جهان نظیر بیتلز، رولینگ استونز، پینک فلوید، پلیس، ایگلز و ردیوهد و... بیندازید این میزان تأکید روی عبارت بند در پوستر آثار یا کنسرت هایشان و همچنین معرفی خودشان به چشم نمی آید. در حالی که آنها به معنای واقعی و از هر جهت یک گروه یا بند محسوب می شدند.

شاید فارغ از نوع آثار گروه های جدید موسیقی پاپ، یکی از دلایل پیروزیتشان تأکید و استفاده از همین عبارت بند بوده باشد. همانطور که آریان در دهه هفتاد و زمان فعالیت انفرادی خواننده ها یکی از عوامل پیروزیتش عنوان گروه و فعالیت گروهی شد.