به یاد بیژن سمندر؛ سراینده نامهربون و پریا - وبلاگ رضا

به گزارش وبلاگ رضا، خبرنگاران: بیژن سمندر، شاعر، ترانه سرا و نوازنده ایرانی در سن هفتاد و هفت سالگی پس از یک دوره تحمل بیماری پارکینسون در کالیفرنیا درگذشت. این نوشته نگاهی کاملا گذرا به بخشی از زندگی و آثار او دارد.

رحیم معینی کرمانشاهی در توصیف ترانه سرایی گفته که هر ترانه سرای ایرانی باید مبتنی بر فرهنگ ملی و زبان فارسی، شاعر باشد اما هر شاعری لزوما ترانه سرا نیست. این سخن، جامه ای است که از جمله بر قامت بیژن سمندر دوخته شده بود.

پدر بیژن در شیراز داروساز به نامی بود که در کودکی برایش سه تاری خرید و به این ترتیب او را وارد دنیای پررمز و راز نغمه ها و ریتم موسیقی ایران کرد.

بیژن دبیرستانی بود که در اردوهای تابستانی رامسر درخشید، سال اول در خط و خوشنویسی، سال بعد در ادبیات فارسی و انتها در موسیقی.

لیسانس ادبیاتش را در دانشگاه شیراز گرفت و برای اخذ مدرک دکتری خود راهی خارج از کشور شد و دکتری معماری خود را هم از دانشگاهی در واشنگتن دریافت کرد.

به ایران بازگشت و دست به کار سرودن شعر به گویش شیرازی شد و کتاب های شعرش را نیز منتشر کرد که می توان از آن جمله به مجموعه شعر و تفسیر با عناوین شعر شیراز و شعر شهر اشاره نمود که هر دو پژوهشی تحقیقی در فرهنگ عامیانه مردم شیراز است.

این همان ایامی است که بیژن سمندر به عنوان یک ترانه سرا هم در میان موسیقیدانان شناخته شده بود.

عطاءلله خرم در مایه شوشتری ترانه ای بر روی یکی از اشعار او ساخت که به مگه نه مشهور است: من و تو قصه یه کهنه کتابیم؛ مگه نه؟/ یه سوالیم، یه سوال بی جوابیم؛ مگه نه؟...

محمدرضا شجریان جوان هم در اولین سال های حضورش در رادیو آن را خواند که بسیاری همین را سرآغاز ترانه خوانی محاوره ای استاد آواز ایران می دانند.

تحقیق و پژوهش در فرهنگ فولکلور اما بیژن سمندر را به ترانه های مردمی کشانده بود و این مقارن شده بود با عصر طلایی موسیقی پاپ ایران در دهه پنجاه خورشیدی. سروده هایش چنان زلال و روان بود که دهان به دهان می شد؛ مثل ترانه گل سنگ اثر جاودانه انوشیروان روحانی که شعر آن از دل تنگ سمندر برآمده بود.

در سرودن اشعار تغزلی دست توانایی داشت و شناخت عمیق او در حالات موسیقی به ریتم و تبدیل آن به ترانه های عاشقانه انجامید، همچون قرمزی لبان یار که در هیچ مداد رنگی نیست؛ ترانه ای که سیاوش قمیشی آن را نوشت و ناصر چشم آذر تنظیمش کرد و با صدای ابی در آینه دل ها نقش بست.

آثار او در این ایام بسیار است و حضورش در برنامه های تلویزیونی زیاد. آن چنان که دو سال پیش از انقلاب، در برنامه نوروزی پرویز قریب افشار با ارگ انوشیروان روحانی و ستارگان پاپ آن موقع شرکت کرد و سروده هایش را به لهجه شیرازی برای مردم خواند که بر شهرتش اضافه کرد.

بعد انقلاب 57 و در روزگار غریبی که به قول احمد شاملو دهانت را می بویند مبادا که گفته باشی دوستت می دارم بیژن هم مانند بسیاری از هنرمندان موسیقی پاپ رهسپارغربت شد؛ مهاجرتی که آن را تبعیدی خودخواسته می خوانند.

بدین سان سرگردانی هم با شور عاشقانه او آمیخت. به قول خودش در ترانه زندگی می خواست مثل آن روز را نبیند که دید. ترانه ای از صادق نوجوکی با صدای همواره جاوید هایده: وای برما / وای برما / خبر از لحظه پرواز نداشتیم/ تا می خواستیم لب معشوقو ببوسیم، پریدیم که...

با این همه بیژن دست از طلب شادی و آزادی برنداشت و اشعاری سرود که برای مردمان غم زده آن ایام حکم کیمیا را داشت. پریا ساخته حسن شماعی زاده با تنظیم منوچهر چشم آذربا صدای شهرام شپ پره یا نامهربون باز هم ساخته حسن شماعی زاده که هنوز هم گرمابخش مجالس شادمانی است.

سروده های بیژن سمندر به حدود 200 ترانه جان داده که در حافظه تاریخی ما نقش بسته است. او را بنیانگذار سرودن شعر به گویش شیرازی می دانند چه آنکه اشعارش در کتاب هایی مثل به یاد شیراز، شیراز از گل بهترو، ترانک و سمندر منتشر شده است.

به قول شیرازی ها از او ترانه های پاپ زیادی مانده ولی برای آنها شیرازی که در شعر او می خواندند، مست کننده تر است؛ اِی شهر شاعر پَروَرو، شیراز از گل بهتَرو، کو شاعِرو، کو دِلبَرو، کو ساقی و، کو ساغَرو.